Yerel Ağız Özellikleri
Nevşehir bölgesi, dil ve anlatım özellikleri bakımından da İç Anadolu karekteristiğini gösterir. Nevşehir halkının kullandığı dil; kurallı Anadolu Türkçesi'nden, en alt düzeyde bölgesel ağız olarak farklılaşır. Ses bilgisi (fonetik) bakımdan, halkın kullandığı dilde temel ünlü (vokal), ünsüz (konsonat) seslerin, farklı vurgu ve tonlamadan kaynaklanan çeşitleri bulunmaktadır. Bu bağlamda geleneksel halk dilinde 20 adet ünlü, 43 adet de ünsüz ses tespit edilmiştir.
Nevşehir halk dili içerisinde oluşan kelime haznesi Türkçe'nin genel kurallarıyla paralellik gösterir. Aynı zamanda bölgesel kültür ortamının sınırlarının bir göstergesidir. Nevşehir kültür ortamındaki Türkçe kelimeler, diğer illerden giren kelimelere oranla sayısal bir üstünlük gösterir. Yeniden kültürleşme sürecinde dıştan gelen etkiler, anonim yapıdaki kelime üreticiliğini kısırlaştırmıştır. Birçok detay kelimeler genellemeye yönelik yaklaşımlar dolayısıyla yok olmuştur. Örnek: Önceden mutfakta kazan grubu içerisindeki eşyaların boyutlarına göre "kazan-hereni-helki-bakraç" olarak isimleri var iken, yeni oluşumla birlikte detay isimleri unutulmuştur. Genel bir adla kazan denilmeye başlanmıştır.
Nevşehir ve çevresinde geleneksel hayat tarzı içerisinde, dil haricinde farklı iletişim yolları da mevcuttur. Bunlardan:
Jest, Mimikler ile İletişim : Karşısındakine kırgın, sevinçli, düşünceli olduğunu aktarmakta kullanılır.
Bedeni Hareketlerle İletişim : Kafayı sağa, sola çevirerek, el işareti yaparak, bacak hareketi yaparak çeşitli düşünceler ifade edilmektedir.
Islıkla İletişim : Uzaktaki birisine haber vermek ve çeşitli ezgileri çıkarmak için ıslık kullanılmaktadır.
| Yazı Dili |
Mahalli Dili |
Yazı Dili |
Mahalli Dili |
| hamur |
hamır |
İhtiyaç |
Ehdiyaş |
| manto |
mantu |
Seksen |
Sesen |
| muhtar |
mıhdar |
Lanet |
Nalet |
| teneke |
tenike |
Ekşi |
Eşgi |
| Zerdali |
Zelderi |
Mahmut |
Mâmıt |
| Yaprak |
Yarpah |
Yumruk |
Yurmuh |
| Güvercin |
Guvencir |
Bakla |
Pahla |
| Mehmet |
Memmet |
Şoför |
Şüver |
| Patates |
Pateyis |
Soğan |
Suvan |
| Hatice |
Hacca |
Hani |
Hanı |
| Abla |
Apla |
Jandarma |
Jenderme |
| Tahta |
Tahda |
ne görüyon |
nörüyon |
| Şimdi |
Şimci |
Pamuk |
Pambıh |
| Cevap |
Cuğap |
İğne |
irme |
| Ödünç |
Ondüç/Oncüd |
Sonra |
Soğna |
| ilaç |
ilaş |
Nevşehir |
Memşer |
| elektrik |
aletirik |
Tırnak |
Dınnah |
| mısır |
misir |
Parmak |
Bannah |
| doktor |
dohdur |
Bilezik |
Bilenzik |
